Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh Thừa Thiên Huế nhấn mạnh như trên trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam xung quanh một số vấn đề lớn trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Phóng viên (PV): Thưa đại biểu, bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần là vấn đề được sự quan tâm rất lớn của người lao động và xã hội, nhưng ý kiến còn rất khác nhau. Dự thảo luật mới nhất trình Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách cuối tháng 3 vừa qua đề xuất 2 phương án về vấn đề này, quan điểm của đại biểu như thế nào?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu: Tôi cho rằng, ở mỗi phương án đều có ưu và khuyết điểm nhất định.

Phương án 1: Quy định nhóm người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng BHXH, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần. Đối với nhóm người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi (dự kiến 01/7/2025) không được nhận BHXH một lần theo điều kiện này.

Ưu điểm của phương án này là dần dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng BHXH một lần của thời gian qua theo tinh thần của Nghị quyết 28-NQ/TW; tiến tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, góp phần ổn định cuộc sống khi về già. Trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì, gia tăng đối tượng tham gia BHXH so với Phương án 2 nhưng trong dài hạn thì phương án này tối ưu hơn. Do quy định này không ảnh hưởng tới những người lao động đang tham gia BHXH nên sẽ dễ nhận được sự đồng thuận hơn của người lao động.

Nhược điểm là do chỉ áp dụng đối với người lao động bắt đầu tham gia BHXH (sửa đổi) từ ngày Luật này có hiệu lực, cho nên hiện có gần 18 triệu người lao động đang tham gia BHXH vẫn có quyền lựa chọn hưởng BHXH một lần. Do vậy, số người hưởng BHXH một lần không giảm nhiều, hoàn toàn phụ thuộc vào nhận thức và sự lựa chọn của bản thân người lao động, đặc biệt trong những năm đầu sau khi Luật mới có hiệu lực; đồng thời tạo sự so sánh giữa những người lao động tham gia trước và sau khi Luật này có hiệu lực trong việc hưởng BHXH một lần.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu, Phó TrưởngĐoàn Đại biểuQuốc hội chuyên trách tỉnhThừa Thiên Huế

Phương án 2: "Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH."

Tôi cho rằng, ưu điểm là đảm bảo đúng tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW. Hài hòa quyền lợi trước mắt của người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài. Mặc dù, số lượt người hưởng BHXH một lần có thể không giảm nhiều so với hiện hành nhưng khi người lao động hưởng BHXH một lần thì người lao động cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu một phần thời gian đã đóng (không ảnh hưởng tới số người tham gia); người lao động khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng BHXH để hưởng chế độ BHXH với quyền lợi hưởng cao hơn; có nhiều cơ hội hơn để đủ điều kiện hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu. Đây là phương án vừa đáp ứng được nhu cầu nhận BHXH một lần của người lao động trong thời điểm cần thiết, song cũng đáp ứng được yêu cầu bảo đảm sự ổn định của hệ thống và quyền lợi của người lao động trong dài hạn.

Nhưng nhược điểm của phương án này là chưa giải quyết triệt để việc rút BHXH một lần theo tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế. Người lao động đã giải quyết một phần thời gian đóng, chỉ còn bảo lưu được một phần thời gian đóng nên sẽ bị giảm mức hưởng sau này khi đủ điều kiện hưởng. Người lao động không được giải quyết hưởng BHXH một lần trên toàn bộ thời gian đóng nên có cảm giác bị giảm quyền lợi trước mắt; đồng thời, có thể xuất hiện tình trạng gia tăng người lao động đề nghị hưởng BHXH một lần trước khi Luật có hiệu lực thi hành. Bên cạnh đó, theo phương án này thì tình trạng hưởng BHXH một lần khi còn trẻ (chưa đến tuổi nghỉ hưu) sẽ tiếp diễn trong tương lai.

PV: Với những phân tích trên, đại biểu lựa chọn phương án nào?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu: Đây là vấn đề lớn, phức tạp, tôi đề nghị cần tiếp tục lấy ý kiến tham gia đối với 02 phương án nêu trên, đặc biệt là lấy ý kiến của người lao động, đối tượng chịu sự tác động. Dù lựa chọn phương án nào thì cũng đều dựa trên quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước là nhằm đảm bảo tốt nhất quyền lợi lâu dài cho người lao động.

Một bộ phận người lao động cho rằng việc rút BHXH một lần là quyền của người lao động. Điều này không sai nhưng cũng không hoàn toàn đúng. Bởi lẽ trong tổng số tiền đóng vào quỹ BHXH hiện hành thì số tiền mà người sử dụng lao động đóng chiếm tới hơn 2/3 (14% vào quỹ hưu trí, tử tuất; 3% vào quỹ ốm đau, thai sản và 0,5% vào quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp). Có thể nói người sử dụng lao động đã thực hiện trách nhiệm xã hội đối với người lao động. Vì vậy, người lao động cũng cần có trách nhiệm lại đối với xã hội để tránh tình trạng như hiện nay là: Khi còn trẻ, còn khỏe còn đủ sức lao động để tạo thu nhập thì lại sử dụng hết phần tích lũy (thông qua đóng BHXH) để khi về già, trắng tay lại trở thành gánh nặng cho con cháu và xã hội.

Thực tế trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, số liệu người lao động nhận BHXH một lần đang tăng đột biến (năm 2022 là 8.436 người; năm 2023 là 12.788 và 3 tháng đầu năm 2024 là 2.100 người). Bên cạnh đó, tình hình hoạt động của doanh nghiệp vẫn còn gặp khó khăn, cắt giảm lao động... người lao động mất việc làm, không có thu nhập dẫn đến việc nhận BHXH một lần. Đồng thời, tâm lý của người lao động hiện vẫn có một bộ phận không ổn định, khi nghe thông tin điều chỉnh, sửa Luật BHXH, sẽ không được nhận BHXH một lần từ năm 2025... nên người lao động muốn nhận BHXH 1 lần.

Vì vậy, tôi cho rằng nếu quy định theo Phương án 1 sẽ giúp người lao động ổn định tâm lý, được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn. Đồng thời, thông qua công tác tuyên truyền, vận động của cơ quan BHXH, người lao động có điều kiện tham gia BHXH tự nguyện để được tích lũy, cộng nối thời gian tham gia BHXH, sau này sẽ đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH lâu dài, đặc biệt là chế độ hưu trí và tử tuất, BHYT, đảm bảo an sinh xã hội bền vững cho người lao động.

PV: Thời gian qua, việc nhiều doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động làm ảnh hưởng tới việc đảm bảo an sinh xã hội, quyền lợi của người lao động. Đại biểu có đề xuất gì về biện pháp xử lý chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc?

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu: Để khắc phục bất cập của việc tổ chức thực hiện Luật hiện hành khi xử lý các vụ việc chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng làm rõ và tách riêng các điều về xác định chậm đóng (Điều 37), trốn đóng (Điều 38), xử lý chậm đóng (Điều 39), xử lý trốn đóng (Điều 40) để phân định rõ hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, qua đó có thể áp dụng biện pháp xử lý phù hợp.

Tôi rất đồng tình với hướng tiếp thu trên. Tuy nhiên về biện pháp xử lý vi phạm về chậm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, tôi đề nghị bổ sung “truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật”. Vì, Điều 216 Bộ Luật hình sự đã quy định tội danh chậm đóng BHXH nhưng trong Luật BHXH, hiện nay chưa có quy định về việc xử lý hình sự đối với tội danh chậm đóng BHXH của doanh nghiệp.

Đồng thời bổ sung “Không xét tham dự đấu thầu các công trình, dự án do ngân sách nhà nước làm chủ đầu tư đối với các đơn vị sử dụng lao động chậm đóng BHXH kéo dài” để các đơn vị sử dụng lao động thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật.

PV: Xin trân trọng cảm ơn đại biểu./.

Theo https://dangcongsan.vn/